Kahramanmaraş Depremi
Kahramanmaraş depremi olarak adlandırılan deprem, 6 Şubat 2023 Pazartesi günü Kahramanmaraş’ın Pazarcık ilçesinde meydana gelen 7.7 büyüklüğündeki deprem ile 9 saat sonra Kahramanmaraş’ın Elbistan ilçesinde 7.6 büyüklüğünde meydana gelen depremi içermektedir. Türkiye Cumhuriyeti tarihinde en çok yıkıma, can kaybına yol açan bu 6 Şubat depremleri, on binlerce kişinin ölümüne yüz binlerce binanın da yıkılmasına yol açmıştır. Lübnan, Kıbrıs, Irak, İsrail, Ürdün, İran ve Mısır'da da hissedilen Kahramanmaraş depremi, Suriye’de de binlerce kişinin ölümüne yol açmıştır.
Hatay Depremi
Hatay depremi, henüz Kahramanmaraş depreminin enkazı kaldırılmadan, enkaz altındaki insanlara dahi tam ulaşılamadan 20.02.2023 günü 3 dakika arayla 6,4 şiddetinde Defne ve 5,8 şiddetinde Samandağ ilçesinde ard arda iki deprem olarak meydana gelmiştir. Hatay depremi, Kahramanmaraş depreminde az hasarlı olan binaların ağır hasarlı olmasına, ağır ve orta hasarlı binaların yıkılmasına ve yeniden birçok insanın ölümüne yol açmıştır.
Depremzede Kimdir?
Depremzede, bir deprem yaşamış ve depremde zarar görmüş kimse demektir. Özellikle Kahramanmaraş ve ardından Hatay depreminde milyonlarca insan depremden etkilenmiştir. Bunların tümü depremzede kabul edilmektedir. Psikolojik, sosyal ve ekonomik hakları açısından bu sıfat büyük önem taşımaktadır.
Afetzede Kimdir?
Afetzede, deprem dahil, su baskını, salgın hastalık gibi bir doğa olayına, bir başka deyişle bir afete uğramış, afet görmüş kimse demektir. Afetzede, depremzedeyi de içine alan daha geniş bir kavramdır. Her türlü afeti kapsamaktadır. Türkiye’de özellikle sel, su baskını gibi olaylar en tipik doğal afetlerdir ve buna maruz kalan afetzedeler de ciddi sıkıntılar yaşamaktadır.
Umumi Hayata Müessir Ne Demek?
Umumi hayata müessir ne demek sorusunun cevabı 7269 sayılı kanunda açıklanmıştır.
Umumi hayata müessirden kasıt, deprem (yer sarsıntısı), yangın, su baskını, yer kayması, kaya düşmesi, çığ, tasman ve benzeri afetlerde; yapıların ve kamu tesislerinin, umumi hayata müessir olacak derecede zarar görmesi veya görmesinin muhtemel olmasıdır.
Depremzedelerin Dikkat Etmesi Gereken Konular Nelerdir?
Depremzedelerin dikkat etmesi gereken konular, öncelikle hasarlı binalara girmemeleridir. Artçı depremlerin sık yaşandığı bölgede hasarlı binaların yıkılma tehlikesi yüksektir. Ayrıca birtakım hakları olduğunun bilinciyle hareket etmesi gereken depremzedelerin dikkat etmesi gereken konulardan biri de haklarını aramaları gerektiğidir. Yaşam hakkı, barınma ve insanca yaşama hakkı, öncelikli temel haklardandır.
Depremzedelerin Hakları Nelerdir?
Depremzedelerin hakları, Anayasada, yasalarda, yönetmeliklerde, genelgelerde, geniş kapsamlı mevzuatta düzenlenmiştir. Depremzedeler haklarını cezai, hukuki ve idari yolla arayabilme hakkına sahiptir. Bu kapsamda depremzedelerin hakları, depremde rolü, ihmali veya kasdi etkisi olduğu düşünülen kişileri Cumhuriyet Başsavcılığına şikayet edebileceklerdir. Keza depremzedelerin haklarından bir diğeri, aynı şekilde etkisi olduğuna inandıkları kişiler aleyhine tazminat davası açabilmeleridir. Bir diğer hak da idareye başvurarak maddi manevi zararlarının giderilmesini isteyebilecek olmalarıdır.
Depremzedelerin Hukuki Hakları Nelerdir?
Depremzedelerin hukuki hakları nelerdir sorusunun cevabını Türkiye Barolar Birliği yayınladığı Hukuk Rehberi ile açıklamaktadır. Kısaca belirtmek gerekirse, depremzedelerin hukuki hakları, ölüm ve/veya yaralanmalarda ceza hukuku açısından şikayet yoluyla, özel hukuk yönünden delil tesbiti ve maddi manevi tazminat davası yoluyla, idare hukuk yönünden idareden istenecek yardım ve tazminat ile idari mahkemelere açılacak tazminat davası yoluyla kullanılabilmektedir.
Depremzedelerin Yapması Gerekenler
Depremzedelerin yapması gereken ilk iş, evlerinin depremden etkilenme durumunu öğrenmektir. Ev ile ilgili hasar tesbiti, devlet kurumları (Çevre ve Şehircilik Müdürlükleri) tarafından re’sen yapılmaktadır. Ancak ev sahipleri de tesbit yapılmasını isteyebilecekleri gibi, kurum tarafından yapılan tesbite de itiraz edebilirler. Hasar durumuna göre idareye başvurup, gıda ve diğer yaşam için gerekli yardımları, kira yardımı, yeniden yerleşmeye yönelik konut, kamusal borçlarının ertelenmesi veya silinmesi gibi istemlerde bulunabilirler. DASK ile ilgili başvurular da yapılabilecektir. Kusurlu idare ve görevliler, müteahhitler, yapı denetim yetkilileri, usule aykırı olarak imara yol açanlar hakkında dava açma olanağı da depremzedelerin yapması gerekenler arasında yer almaktadır.
7269 Sayılı Kanun Nedir?
7269 Sayılı Kanun, umumi hayata müessir afetler dolayısıyla alınacak tedbirlerle yapılacak yardımlara ilişkin düzenleme içermektedir. Kanunda, deprem (yer sarsıntısı), yangın, su baskını, yer kayması, kaya düşmesi, çığ, tasman ve benzeri afetlerde; yapıları ve kamu tesisleri genel hayata etkili olacak derecede zarar gören veya görmesi muhtemel olan yerlerde alınacak tedbirlerle yapılacak yardımlar hakkında usul ve esaslara yer verilmektedir. Afetlerin meydana gelmesinde veya muhtemel olması halinde zararın o yerin genel hayatına etkili olup olmadığına, afetin meydana gelmesi halinde bu kanun gereğince alınması lazım gelen acil tedbirlere 7269 Sayılı Kanunda yer verilmektedir.
4123 Sayılı Kanun Nedir?
4123 Sayılı Kanun, tabii afet nedeniyle meydana gelen hasar ve tahribata ilişkin hizmetlerin yürütülmesine ilişkin düzenlemeleri içermektedir. Kanuna göre, yiyecek, içecek, giyecek, tabii yardım, çadır ve diğer her türlü taşınır mallar Kızılay'a aktarılır. Bu amaçla toplanan yardımlar derhal tabii afet bölgelerine intikal ettirilir ve tabii afet bölgeleri dışında kullanılamaz. Ayrıca onarımı mümkün görülen ve birden fazla bağımsız bölümü olan hasarlı yapılarda, onarım yardımından yararlanma şekline 4123 Sayılı Kanun’da yer verilmiştir.
5902 Sayılı Kanun Nedir?
5902 Sayılı Kanun, afet ve acil durum yönetimi başkanlığı ile ilgili düzenlemeleri içermektedir. Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı (AFAD), afet ve acil durumlara ilişkin tek yetkili kurum olup, bir şemsiye kurum anlayışıyla afet ve acil durumun niteliği ve büyüklüğüne göre gerek Genelkurmay Başkanlığı, Dışişleri, Sağlık, Ulaştırma ve Altyapı vb. ilgili diğer bakanlıklar ile gerekse sivil toplum kuruluşları ile işbirliği içerisinde faaliyetlerini sürdürmektedir. AFAD tarafından yapılacak harcamaların şekil ve esasları da 5902 Sayılı Kanunda düzenlenmiştir.