“Yüce divan kimdir?” sorusunun cevabı ve divanın yetkileri Anayasanın 148. maddesinde detaylı şekilde açıklanmıştır. Yüce divan, Anayasa Mahkemesinin; Cumhurbaşkanını, TBMM Başkanını, Cumhurbaşkanı yardımcılarını, bakanları, yüksek yargı başkan ve üyelerini, Başsavcılarını, Cumhuriyet Başsavcıvekilini, HSK ve Sayıştay Başkan ve üyelerini görevleriyle ilgili suçlardan dolayı yargılarken kullandığı sıfattır. Ayrıca kuvvet komutanları da görevleriyle ilgili suçlardan dolayı Yüce Divanda yargılanırlar. Yüce Divan kararlarına karşı yeniden inceleme başvurusu yapılabilir. Genel Kurulun yeniden inceleme sonucunda verdiği kararlar kesindir.
Yüce Divanın Tarihçesi
Yüce divanın, Türk hukukundaki ilk örneğine, 1876 Anayasa’sında (Kanun-i Esasi’de) yer verilmiştir. Bakanları, Temyiz Mahkemesi Başkanını, üyelerini, savcılarını, sorgu yargıçlarını (müstantiklerini), padişahın kendisini, saltanatı ve devleti tehlikeli bir hale sürüklemeye ve atmaya kalkışanları yargılamakla görevli olan Divan-ı Ali, biri Daire-i İthamiye (İtham Dairesi) diğeri de Divan-ı Hüküm olmak üzere iki daireden oluşur. Divan-ı Ali (Yüce Divan) fonksiyonel olarak ilk kez 1924 Anayasası’nda yer almıştır. Divan-ı Ali 1945 te yapılan değişiklikle Yüce Divan adını almıştır. Yüce Divan (Divan- Ali), bakanları, Yargıtay ve Danıştay Başkan ve üyelerini, Cumhuriyet Başsavcısını görevlerinden doğacak işlerden dolayı ve görevleri nedeniyle devlete karşı hukuki sorumluluk gerektiren hallerde yargılar. 1961 ve 1982 Anayasasıyla ilk defa yüce divan görevi Anayasa Mahkemesine verilmiştir. Yapılan düzenlemeyle, Cumhurbaşkanı, Bakanlar Kurulu üyeleri, yüksek yargı başkan ve üyeleriyle başsavcıları, HSK üyeleri, Cumhuriyet Başsavcısı, kendi üyeleri, görevleriyle ilgili suçlardan dolayı Anayasa Mahkemesi tarafından Yüce Divan sıfatıyla yargılanabilecektir.
Yüce Divan Üyeleri Kimlerden Oluşur?
Yüce divan üyeleri aynı zamanda Anayasa mahkemesinin üyeleridir. 15 üyeden oluşur. Anayasa Mahkemesi üyeleri arasından gizli oyla ve üye tam sayısının salt çoğunluğu ile dört yıl için bir başkan ve iki başkanvekili seçilir. Divan üyelerinin görev süresi 12 yıldır. Üyeler 65 yaşını doldurunca emekliye ayrılır.
Yüce Divanda Kimler Yargılanır?
Anayasa mahkemesinin yüce divan sıfatıyla yargıladığı kişiler şunlardır;
- Cumhurbaşkanı
- TBMM başkanı
- Cumhurbaşkanı yardımcıları
- Bakanlar
- Anayasa mahkemesi, Yargıtay, Danıştay başkan ve üyeleri ile Yüksek yargı başsavcıları
- Cumhuriyet Başsavcıvekili
- Hakimler ve savcılar kurulu
- Sayıştay başkan ve üyeleri
- Genelkurmay başkanı
- Kara kuvvetleri komutanı
- Deniz kuvvetleri komutanı
- Hava kuvvetleri komutanı
- Yüce divan yargılaması sırasında savcılık görevini Yargıtay Cumhuriyet Başsavcısı ya da Cumhuriyet Başsavcıvekili yapmaktadır. Divan kararlarına karşı yeniden inceleme isteminde bulunulabilir. Genel Kurulun yeniden inceleme sonucunda verdiği kararlar kesindir.
Yargılama Süreci
Yüce Divan sıfatıyla yürütülecek yargılamalara Genel Kurulca bakılır. Divanda sorgusu yapılan sanık, vareste tutulma talebinde bulunmadan sonraki oturumlara gelmese bile gıyabında duruşmaya devam edilir ve dava sonuçlandırılır.
Bakanları Yüce Divana Kim Sevk Eder?
Bakanlardan birinin, TBMM iç tüzüğünde belirtilen şekilde yargılanmasını gerektiren bir suç vuku bulduğunda ilgili bakan, yüce divanda yargılanabilmektedir. Bakanla ilgili yapılan soruşturma sonucunda hazırlanan rapor, Mecliste görüşülür ve gerek görülürse ilgili bakan için yüce divana sevk kararı verilir. Karar üye tam sayısının salt çoğunluğu ile alınır.